Wszędzie tam gdzie las ustąpił z przyczyn naturalnych bądź na skutek wyrębu konieczne jest jego odnowienie: sztuczne (sadzeniem lub siewem) lub naturalne (samosiewem). Odnowienie lasu  to  wszelkie sposoby i rodzaje działalności, które służą powstaniu  drzewostanu na gruntach leśnych. Jeśli sadzimy las na gruntach nieleśnych ( rolach ), mówimy o zalesieniach.

Odnowienie drzewostanu gospodarczego jest celową i świadomą kontynuacją zachowania trwałości lasu na danym terenie. Naturalne odnowienie lasu zachodzi wtedy, kiedy młode pokolenie powstaje na skutek opadania nasion lub dzięki zdolności odroślowej drzew. Odnowienie to odbywa się zasadniczo pod osłoną drzewostanu macierzystego, niekiedy obok niego, a najczęściej zarówno pod jak i obok. Każde odnowienie naturalne z reguły należy uzupełnić sztucznym aby uzyskać właściwy dla danego siedliska skład gatunkowy.

Możemy wyróżnić trzy zasadnicze sposoby odnowienia samosiewnego:

• Pod osłoną starego (macierzystego) drzewostanu i wtedy częściowo wykształca się struktura dwupiętrowa drzewostanu,
• Odnowienie powstające obok starego drzewostanu i wtedy nowy powstaje z nasion nalatujących z niego,
• Odnowienie powstające z obsiewu pozostawionych nasienników.

W praktyce większość gatunków liściastych i iglastych odnawia się generatywnie ( z nasion tych gatunków ). Właściwie każdy gatunek można odnowić naturalnie, jeśli tylko zastosujemy odpowiedni sposób i technikę odnowienia, które odpowiadać będą wymaganiom tego gatunku.

W optymalnych warunkach nasiona kiełkują wtedy, gdy mogą spęcznieć, przez pobranie wody. Istotne jest zatem takie przygotowanie gleby aby była ona lekko spulchniona, pozbawiona grubej warstwy ścioły i nie zachwaszczona.

Po udanym samosiewie czynnikiem decydującym o rozwoju młodego pokolenia jest światło oraz wilgotność, stąd kolejne zabiegi hodowlane będą miały na celu stopniowe uwalnianie nalotów ( młodego pokolenia powstałego z samosiewu ) od osłony górnej starego drzewostanu.

Na terenie Nadleśnictwa Ruszów gatunkiem panującym jest Sosna pospolita (93,33%). Większość upraw sosnowych na terenie Leśnictwa Ziębina powstała z odnowień naturalnych. Dzięki stosowaniu tego typu odnowień zachowana jest ciągłość produkcji leśnej, a także zachowane zostały wartości genetyczne rozmnażanego drzewostanu i miejscowych ekotypów, korzystne cechy mikroklimatu, gleby a także nie zmienia się swoistego środowiska leśnego.

Aby prawidłowo i z pozytywnym rezultatem przeprowadzić odnowienie naturalne sosny należy z danego drzewostanu usunąć drzewa najgorsze jakościowo, wadliwe oraz chore tak aby obsiały się nasiona z drzew najlepszych. . Glebę należy wcześniej przygotować - najczęściej jest to okres późnej jesieni. Przygotowanie gleby polega na wyoraniu płytkich bruzd lub przez talerzowanie powierzchni. Najlepsze wyniki daje jednak wyoranie bruzd gdyż nalot pojawia się zarówno w bruzdach jak i na międzyrzędach.

Optymalne warunki dla odnowienia sosny w sposób naturalny to przede wszystkim drzewostany jednogatunkowe rosnące na siedliskach boru świeżego, a także mieszanego świeżego gdzie pokrywa gleby jest martwa lub zazieleniona.

Bibliografia:

1. „Sosna zwyczajna hodowla i ochrona”  T. H.Puchniarski PWRiL Warszawa 2008,
2. „Hodowla lasu” A. Jaworski, PWRiL Warszawa 2011.

Autor tekstu:

Nela Marzec

Autorzy zdjęć:

Nela Marzec

Janusz Kobielski